نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشیار، عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 دانشیار، عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
عدالت اجتماعی، از جمله مقولاتی است که همواره با تفکّرات اصیل بشر همراه بوده و با وجود همه اختلاف آراء در این بحث، غالباً از ارزش معنوی برخوردار بوده‌است. دیدگاه شهید مطهّری در مسأله عدالت، مبتنی بر نظریه فطرت ایشان است که هم در حوزه حقوق و فقه و هم در بحث فلسفه سیاست تاثیرگذار است. طبق این دیدگاه، دستورهای اسلام تابع حسن و قبح واقعی بوده و حق و عدالت واقعیت دارند، لذا می توان مبانی حقوقی اسلامی را به دست آورد. دو امر باعث ایجاد علاقه بین حق و ذی حق است: علّیت غایی (که باعث ایجاد حقّ بالقوه شده و ریشه حقوق طبیعی مساوی بین افراد است) و علّیت فاعلی (که باعث ایجاد حقّ بالفعل شده و ریشه حقوق اکتسابی متفاوت در افراد است). ابتناء عدالت اجتماعی بر فطرت، زمینه طرح مقولاتی نظیر عدالت جهانی و عدالت بین نسلی را نیز فراهم کرده‌است. از نکات ارزشمند نظریه عدالت فطری در میان آراء متکثّر فلاسفه، نظم معقولی است که به اندیشه مدینه فاضله می‌دهد و نقطه کانونی آن، پیشرفت جامعه از دو جنبه مادّی و معنوی، و بسترسازی تحقّق استعدادهای فطری فرد و جامعه است که این امر با فراهم کردن زمینه مسابقه و امکانات عادلانه برای رقابت آزادانه افراد در جهت بروز استعدادهای ذاتی‌شان محقّق می‌گردد. در این مقاله، نظریه عدالت مبتنی بر فطرت مورد واکاوی قرار گرفته‌است.
کلیدواژه‌ها
)